Stres
Na przestrzeni życia człowiek narażony jest na różne czynniki stresowe. Część z nich jest normatywnych, co oznacza, że można je przewidzieć, gdyż standardowo pojawiają się na pewnym etapie życia np. pójście do szkoły czy pracy, ślub, narodziny dziecka, zmiana pracy czy miejsca zamieszkania, przejście na emeryturę. Inne z kolei są nienormatywne, trudno je przewidzieć i zwykle bardziej wytrącają nas z równowagi psychicznej, np. wypadki, kataklizmy, napady, przewlekłe choroby.
Choć każdy z tych czynników obiektywnie jest stresujący w większym lub mniejszym stopniu, to na ile my uznamy go za stresujący uzależnione jest od kilku czynników:
Zaburzenia adaptacyjne
Zaburzenia adaptacyjne to naturalna reakcja naszego organizmu na silny lub przewlekły stres. Jest to subiektywny stan zaburzeń emocjonalnych i silnego napięcia pojawiający się w momencie przystosowania do nowych sytuacji życiowych lub po trudnych, stresujących zdarzeniach losowych. Objawami zaburzeń adaptacyjnych są lęk, zamartwianie się, poczucie niemożności poradzenia sobie z nową sytuację, nastrój depresyjny oraz problemy w codziennym funkcjonowaniu. Mogą pojawić się również przejściowe zaburzenia snu i spadek apetytu.
zasobów wewnętrznych potrzebnych do poradzenia sobie z stresogenną sytuacją:
- konkretnych umiejętności (np. umiejętność logicznego myślenia, umiejętność opanowania silnych emocji)
- cech naszego temperamentu wynikającego z naszych uwarunkowań genetycznych (np. podatność na stres wiąże się z takimi cechami temperamentu jak: wysoka reaktywność emocjonalna i perseweratywność oraz niska wytrzymałość)
- cech naszej osobowości (np. podatność na stres wiąże się z wysoką neurotycznością)
naszych przekonań na temat siebie (np. „Jestem do niczego. Zwykle nic mi nie wychodzi, więc i tym razem nie wyjdzie.” lub „Kto ma dać radę jak nie ja.”)
naszych przekonań na temat innych ludzi i świata (np. „Na nikogo nie mogę liczyć. Nawet nie ma sensu prosić o pomoc. I tak jej nie uzyskam.” lub „Otaczają mnie życzliwi ludzie. W razie co na pewno ktoś mi pomoże.”)
naszych wcześniejszych doświadczeń (np. „Zwykle w podobnych sytuacjach nie radziłem/radziłem sobie.”)
obiektywnych aspektów sytuacji (np. skrajnie trudna sytuacja- nieuleczalna, śmiertelna choroba)
Z uwagi na powyższe czynniki każdy z nas ocenia stresującą sytuację i subiektywnie doświadcza jej jako niebezpieczeństwa, wyzwania lub straty. Przykładem mogą być narodziny pierwszego dziecka. Zwykle jest to dość stresujące wydarzenie w życiu, gdyż wiąże się z wieloma zmianami. Jednak jedni spostrzegają je w kategoriach wyzwania (np. „Zostanę matką/ojcem. To nowe doświadczenie. Z pewnością wielu rzeczy mnie nauczy i da mi wiele radości, choć na początku nie będzie łatwo.”), inni w kategoriach straty (np. „Po narodzinach dziecka nie będę mieć już czasu na nic: pracę, przyjaciół, wyjście do kina... Tragedia.”) czy niebezpieczeństwa (np. „Wszystko w moim życiu zmieni się. Boję się tego. Czy dam sobie radę?”).
Terapia stresu
Celem terapii jest zmiana naszych przekonań na temat siebie, świata i ludzi, po to by coraz częściej dostrzegać w stresogennych sytuacjach wyzwanie, gdyż ten sposób postrzegania znaczenie ułatwia poradzenie sobie ze stresującymi bodźcami. Pomocna jest też analiza sytuacji i posiadanych zasobów, a także szczegółowy plan radzenia sobie z konkretną sytuacją. W trakcie terapii klienci uczą się technik radzenia sobie ze stresem, w tym technik relaksacyjnych, mindfulness i biofeedback.